วัดกุฎีพระฤาษีทรงธรรมอยู่ในเขตชุมชนบ้านตาล ต.ทุ่งยั้ง อ.ลับแล จ.อุตรดิตถ์ สิ่งที่น่าสนใจภายในวัด ได้แก่ ร่องรอยซากโบราณสถานเก่าแก่สร้างด้วยศิลาแลง มีรูปฤาษีโกลนด้วยศิลาแลง เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์เป็นที่เคารพนับถือของชาวบ้านเป็นอย่างมาก นอกจากนี้ที่วัดยังมีการต้มยาสมุนไพรด้วยการแพทย์พื้นบ้านรักษาโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ อีกด้วย
ตำนานตาฤาษีชุบคน มีเรื่องเล่าว่า กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในป่าแห่งหนึ่งซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นวัดในปัจจุบัน มีฤาษี 5 ตนเป็นพี่น้องกัน ชื่อว่า ฤาษีนารอด ฤาษีนารายณ์ ฤาษีตาวัว ฤาษีตาไฟ และฤาษีมาลัยโปรด ทั้ง 5 ตนนี้ บำเพ็ญเพียรจนมีตบะแก่กล้า ได้วิชาอาคมต่างๆ สามารถชุบคนหนุ่มให้เป็นคนแก่ ชุบคนแก่ให้เป็นคนหนุ่มได้ หรือชุบให้กลายร่างเป็นอะไรก็ได แม้แต่คนตายก็ทำให้ฟื้นขึ้นมาได้
อยู่มาวันหนึ่งเด็กเลี้ยงควายพาควายมาเลี้ยงในป่า ผ่านมาบริวณที่ฤาษีอาศัยอยู่ จึงเกิดความสงสัยว่าใช่ตาฤาษีที่เขาเล่าลือกันหรือไม่ ด้วยความสงสัยเด็กเลี้ยงควายจึงเข้าไปถามว่า ตนเองเคยได้ยินเขาเล่าลือกันมาว่า ตาฤาษีที่อยู่บริเวณนี้มีอิทธิฤทธิ์มากมาย สามารถชุบคนให้เป็นอะไรก็ได้ใช่หรือไม่ ตาฤาษีก็ตอบว่าใช่ ตาฤาษีจึงบอกว่าถ้าไม่เชื่อจะลองทำให้ดู แล้วสั่งกำชับเด็กเลี้ยงควายว่า ถ้าตาฤาษีลงไปในกระทะน้ำร้อนแล้ว ให้เทยาที่อยู่ในซองที่ตาฤาษีเตรียมไว้ลงไปในกระทะที่ตาฤาษีลงไป เด็กเลี้ยงควายรับคำแล้วตาฤาษีก็ลงไปในกระทะกลายร่างเป็นพญาเสือโคร่งตัวใหญ่ เด็กเลี้ยงควายเห็นก็ตกใจกลัววิ่งหนีไปลืมข้อตกลงที่จะเทยาที่ให้ไว้กับฤาษี บังเอิญมีอีกาตัวหนึ่งบินผ่านมาเห็นเหตุการณ์ จึงรีบบินไปคาบซองยาที่วางอยู่เทลงไปในกระทะ จนฤาษีกลับกลายร่างเป็นคนดังเดิม ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา ก็ไม่มีใครเคยเห็นฤาษีชุบคนอีกเลย เห็นแต่ฤาษีนั่งสมาธิบำเพ็ญเพียรภาวนา นานวันเข้าร่างนั้นก็กลายเป็นหินรูปร่างคล้ายฤาษี ดังที่เห็นในปัจจุบัน
เหตุแห่งยาสมุนไพรฤาษี (ลุงสุข เณรแย้ม บ้านตาล ต.ทุ่งยั้ง จ.อุตรดิตถ์)
แต่เดิมนานมาแล้วประมาณไม่ได้ว่ากี่ร้อยปี ผู้เฒ่าผู้ใหญ่ของหมู่บ้านตาลจะพูดว่า ตั้งแต่เกิดมาก็รู้ว่ามีองค์ฤาษีอยู่ในอาศรมเล็กๆ ทำด้วยศิลาแลง มีประตูทางเข้าทางเดียว ด้านบนทางด้านตะวันออกมีช่องจั่วเล็กๆ หนึ่งช่อง อาศรมศิลาแลงนี้อยู่ท่ามกลางป่าไผ่ที่รกรุงรังไม่มีใครเคลื่อนย้ายองค์หลวงพ่อได้ แม้แต่ศิลาแลงที่อยู่รอบๆ อาศรม ถ้าใครขนออกไปจะทำให้ตาเกิดเจ็บแดงขึ้นมา ต้องนำกลับมาคืน ต่อมากรมศิลปากรจะย้ายองค์หลวงพ่อไป ตอนนั้นยังไม่มีถนนเข้าทำให้เคลื่อนย้ายไปไม่ได้ จึงให้อนุรักษ์ไว้ในสถานที่เดิม ห้ามผู้ใดเข้าทำลาย แต่บางคนก็จะอธิษฐานขอขุดพระรอบฐานไปไว้บูชา
พ.ศ. 2522 นางศรี มั่นเจ๊ก ชาวบ้าน จ. อุตรดิตถ์ป่วยมาก ผอมไม่มีแรง รักษาที่ไหนก็ไม่หาย จึงได้มาหาลุงสุขซึ่งอยู่ติดกับวัด นางศรีบอกกับลุงสุขว่า ตนฝันเห็นฤาษีให้เอาคนไปวัด 5 คน เก็บยาคนละชนิด ชนิดละกำมือ เอาไปใส่หม้อต้มเป็นยาดื่ม นางศรีฝันอย่างเดียวกันถึงสองครั้ง เมื่อฟังแล้วลุงสุขและทุกคนจึงนำหม้อดินมาตั้งบนเตาที่ประกอบด้วยก้อนศิลาแลง 3 ก้อนใหญ่ ทรงสี่เหลี่ยม และเก็บสมุนไพรแถวอาศรมใส่หม้อ ต่อด้ายสายสิญน์จากองค์หลวงพ่อมาที่หม้อต้ม นางศรีดื่มยาแล้วอาการดีขึ้น สบายหายเป็นปกติ จึงต้มยาดื่มกันเรื่อยมา มีคนรู้เรื่องมากขึ้น มาดื่มยามากขึ้น ทำให้ต้องเปลี่ยนหม้อดินเป็นกระทะใบบัว (สมัยแรกนั้นต้องหิ้วน้ำกันมาเอง) เมื่อมีคนมากขึ้นเงินทำบุญก็มากขึ้น แรกๆ ลุงสุขดูแลเก็บเงินคนเดียว ต่อมาตั้งเป็นคณะกรรมการและนำเงินมาสร้างศาลาเล็กๆและสร้างอาศรมฤาษี รวมถึงเสนาสนะอีกหลายแห่ง
วัดกุฎีพระฤาษีทรงธรรม มีต้นมะกอกต้นหนึ่งซึ่งเชื่อว่ามีความศักดิ์สิทธิ์มาก ต้นปัจจุบันนี้เป็นต้นลูก (ต้นแม่ได้ตายไปแล้ว) ความพิเศษของมะกอกฤาษีต้นนี้ คือ ลูกมะกอกจะมีปุ่ม 5 ปุ่ม ไม่เหมือนกับมะกอกทั่วไป ความหมายของ 5 ปุ่มมีความเกี่ยวข้องกับฤาษีทั้ง 5 ตน คือ
1.ฤาษีนารอด
2.ฤาษีนารายณ์
3.ฤาษีตาวัว
4.ฤาษีตาไฟ
5.ฤาษีมาลัยโปรด
โทร.081-661-9989
Email:kobsub@hotmail.com
LINE ID:kobsub456